Zeven anjers, zeven rozen

De kunst van het bloemschilderen in de Lage Landen (1600-1700)

Bloemen spreken geheimtaal.

Bloemen, ze staan langs de kant van de weg, worden geplukt en in een melkkan gezet en op tafel geplaatst. Ze staan in de tuinen van armen en rijken, worden geplukt en wondermooi geschikt in kostbare vazen… Iedereen wordt blij van bloemen. Nu en al door de eeuwen heen. Al even lang pakt de kunstenaar zijn doek en kwasten, zijn palet en verven en legt de schoonheid van bloemen vast. Bloemen spreken een taal. Voor velen is de rode roos het symbool van liefde, maar daarbij blijft het niet. Bloemen spreken een geheimtaal die de weg wijst naar de hemel. Wie de code kent, leest het handschrift van de natuur en wacht inzicht in het goddelijke mysterie. Veel van de oude schilders maakten gebruik van die taal. Zij, de precisie-kijkers bij uitstek, schilderden Maria omgeven door witte lelies, de bloem die symbool staat voor zuiverheid, de lelies omrankt door viooltjes of kleine bosaardbeien: om haar nederigheid te symboliseren. Wie eenmaal via de kunst de eerste woorden leert spreken van de taal van de bloemen, verlangt ernaar die kennis uit te breiden. Met dit boek ‘Zeven anjers, zeven rozen’ is dat mogelijk. Want de auteur is een expert op dit terrein, Sven van Dorst heeft uitgebreid studie gemaakt van de taal van de bloemen op de zeventiende-eeuwse Vlaamse bloemstillevens die hij heeft gerestaureerd. Hij deelt zijn kennis in dit schitterende boek.

De schilders gaven de bloemen, insecten, vlinders en alles wat zij schilderden met wetenschappelijke precies weer. Tenslotte was de opdracht om inzicht te krijgen in het Grote Goddelijke Plan, via de taal van de voortbrengselen van zijn schepping. De kopers maakten via hun schilderijen thuis aan de wand een wandeling door de natuur, en hoopten zo daarmee een ‘glimpje van God’ op te vangen.

De zeventiende-eeuwse schilders experimenteerden met pigmenten en bouwden laag na laag hun meesterwerken op. Sven van Dorst volgt hun voetsporen, doet onderzoek via analyses, macro-XRF, infrarood echografie en kijkt op die manier mee over de schouders van Jan I. Breughel, Pieter I. Claeissens, Karel III van Mander en niet te vergeten Daniël Seghers, de schilder door wie jaren geleden Van Dorst de eerste stappen zette op het pad dat zijn interesse wekte voor bloemenschilderijen. Hij ontsluiert geheimen en is als een ware ontdekkingsreiziger aan de gang gegaan. In dit boek vertelt hij die geschiedenis en vertaalt hij de taal van acht bloemenschilderijen van oude grote meesters.

Auteur

Sven van Dorst (1991) volgde een opleiding als meester in de restauratie en conservatie aan de Koninklijke Academie/Universiteit Antwerpen. Hij was verbonden aan het Koninklijke Museum voor Schone Kunsten in Antwerpen en studeerde daarna verder aan het Hamilton Kerr Institute, een afdeling van de Cambridge University. Daar begon hij zijn onderzoek naar bloemstillevens dat aan de basis ligt van dit boek. In 2016 richtte hij het restauratieatelier van The Phoebus Foundation op. Daarin bracht hij een team van gedreven restauratoren en conservatiewetenschappers samen die de zorg dragen voor de collectie van de Foundation. Tot de schilderijen die Van Dorst al onder handen nam behoren werken van grootmeesters als Peter Paul Rubens, Jacob Jordaens, Anthonis Mor en Michaelina Wautier.

Tussen 2017 en 2020 leidde Van Dorst het onderzoeks- en restauratieproject van de panelen van het Dimpna-altaarstuk door Goossen Van der Weyden. Hij schreef voor de Phoebus Focus-reeks meerdere boeken over schilderijen die onder zijn restaurerende hand herleefd en opgebloeid zijn.

Dit fraaie boek is verschenen ter gelegenheid van de tentoonstelling Tuin der Lusten in het Kadriorg Art Museum in Tallin, waar de expositie nog te bezichtigen is tot 25 januari 2026.

Dit wondermooie boek vertelt bijzondere verhalen, over acht schilderijen, over talloze bloemen in de oude boeketten, over status en prestige, over symboliek, angst voor de dood, liefde voor een kind, voor een man, voor een vrouw en niet te vergeten: de waarde van de deugden die de mens optillen tot in de armen van de Schepper van alle bloemen. En daarmee de weg naar het Paradijs waar altijd bloemen bloeien, groeien en geuren tot vreugde van wie er van genieten mag.

Dit is een boek om in te blijven lezen, om in te blijven kijken. Het staat vol bijzondere, opmerkelijke en adembenemende verhalen, vol foto’s en detailfoto’s, schitterend uitgevoerd, zozeer dat we woorden tekort komen om het te prijzen.

Wie zichzelf wil blij maken en/of een ander die van bloemen en kunst houdt, wie een heel bijzonder (kerst-)cadeau wil geven kan ik alleen maar dit boek adviseren

Een schoonheid van een boek.

Sven van Dorst – Zeven anjers, zeven rozen. De kunst van bloemschilderen in de Lage Landen 1600-1700. ISBN 978-94-6466-609-0. 398 pagina’s, € 60,00. Veurne / Antwerpen: Gautier Platteau / Hannibal Books 2025.