Solidair met Sarajevo
Een intellectuele vriendschap.
Het Stravinsky-spel gaat over een bijzondere vriendschap: hecht en intellectueel. Susan Sontag en Cody Garner werden bevriend in hun pubertijd. Ze waren beiden zeer intelligent en leergierig. In Los Angeles ontmoetten ze Stravinsky en Thomas Mann. Later gingen ze hun eigen weg, maar hielden contact. Cody krijgt een relatie met de acteur Levi. Als deze aids krijgt en stervende is vertrekt Cody naar het in oorlog verkerende Sarajevo. Susan Sontag was daar om met een aantal acteurs te werken aan een toneelstuk. Cody gaat haar assisteren. De omstandigheden zijn heel gevaarlijk en primitief.
Auteur
Arthur Japin (Haarlem, 1966) is een Nederlandse acteur en schrijver. Hij volgde een opleiding aan de toneelschool en de kleinkunstacademie. Hij speelde enkele jaren toneel en in 1987 begon hij te schrijven. Bekende werken: De zwarte met het witte hart, De droom van de leeuw, Een schitterend gebrek (Libris Literatuurprijs), De overgave, Vaslav, Maar buiten is het feest.
In een uitgebreid nawoord vertelt de auteur dat zijn roman voor een groot gedeelte op ware feiten berust. Susan Sontag was een beroemde schrijfster en regisseur. Benjamin Moser, partner van Japin, schreef een uitgebreide biografie over haar. Veel van de beschreven gebeurtenissen zijn echt gebeurd, zoals de vriendschap met de voormalig kinderacteur met wie ze Thomas Mann bezocht. Ook de periode in Sarajevo berust op echte gebeurtenissen. Alleen de romanfiguur Cody Garner is een verzonnen personage.
De romanfiguur Susan is een wonderlijke vrouw. Ze lijkt autistisch, is erg intelligent en kijkt neer op minder intelligente mensen. Ze leest moeilijke boeken uit de wereldliteratuur. In Cody ziet je haar evenbeeld. Hij wordt door haar in contact gebracht met de grote schrijvers. Hij moet van haar direct al een boek van Schiller lezen. Het wordt een hechte vriendschap, geen liefdesrelatie. Het is bijzonder dat Susan ook zelfkritiek heeft. Ze neemt zich vaak voor aardiger te zijn voor haar medemensen. Ze maakt een lijstje om empathischer te worden, daarop stond onder andere: Genereuzer zijn, Aandachtiger zijn, Bezorgder zijn, Zorgzamer zijn, Geïnteresseerder zijn, Gevoeliger zijn. Haar behoefte om goed te doen kwam heel duidelijk naar voren toen ze naar het in oorlog zijnde Bosnië ging om te regisseren in Sarajevo.
Hoewel Susan Sontag de hoofdpersoon is, wordt het verhaal het meest vanuit het perspectief van Cody Garner verteld. Boeiend is zijn vriendschap met Susan. Hun honger naar literatuur en kunst veroorzaakt een zoektocht in Los Angeles die hen voert langs boekhandels, bibliotheken, musea en theaters. Ze verzinnen het Stravinsky-spel. De vraag is hoeveel tijd van je eigen leven wil je opofferen om Stravinsky een langer leven te bezorgen zodat hij nog meer kunst zou kunnen scheppen. Een apart hoofdstuk gaat over Cody’s relatie met Eli Marshall, een jonge acteur. Ze hebben een innige liefdesrelatie. Eli krijgt aids. Het verloop van de ziektegeschiedenis wordt uitvoerig beschreven. Het is ontluisterend als Cody Levi niet blijft verzorgen, maar hem in de steek laat.
Indrukwekkend zijn de hoofdstukken die zich afspelen in Sarajevo. Deze Bosnische hoofdstad werd belegerd door het Servische leger. Vanuit de omringende bergen werd er gebombardeerd en geschoten. De afstand van de stad tot de Serviërs was slechts 500 meter. Scherpschutters, snipers genoemd, schoten op alles wat bewoog. De bewoners zaten zonder elektriciteit, water en voedsel. Japin heeft deze omstandigheden heel indringend beschreven. We beleven alles mee met Cody. Ontroerend zijn de toneelrepetities geleid door Susan en Cody. Ze spelen Wachten op Godot van Samuel Becket. Een toepasselijk stuk want de mensen in Sarajevo wachten ook zonder dat ze enig uitzicht hebben. Onder zeer primitieve omstandigheden worden tien voorstellingen gespeeld: geen spotlights, maar kaarsen.
Een indrukwekkende roman
Arthur Japin – Het Stravinsky-spel. ISBN 978-90-295-4290-6, 275 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: De Arbeiderspers 2024.