Chris de Stoop – Dit is mijn hof. ISBN 978-90-234-9321-1, 240 pagina’s, € 19,90. Amsterdam: De Bezige Bij 2015.
Landbouwgronden Hedwigpolder moeten wijken voor nieuwe natuurgebieden..
Dit autobiografische non-fictieboek van de Vlaamse schrijver Chris de Stoop speelt zich af in het gebied langs de Schelde tussen Antwerpen en de Nederlandse grens. Het gaat om een agrarisch gebied waar al meer dan honderd jaar landbouw wordt uitgeoefend op zeer vruchtbare grond. Dit terrein staat onder zware druk. De haven van Antwerpen is sterk uitgebreid en dat heeft al veel grond gekost. Voor de verdwenen natuurgebieden bij Antwerpen werden zogenaamde compensatiegebieden gezocht: landbouwgronden werden veranderd in natuurgebieden. Boerderijen en hele dorpen moesten verdwijnen.
Daarnaast werd de Schelde dieper gemaakt voor de enorme containerschepen met bestemming Antwerpen. Dit maakte de aanleg van overstromingsgebieden noodzakelijk. In België wordt dit al gerealiseerd, maar in het Nederlandse Zeeuws-Vlaanderen moet dit nog gebeuren. Zeeland, dat zich hier lang tegen verzette, moet nu toestaan dat de Hedwigepolder onder water wordt gezet. Voor de Zeeuwen die altijd tegen het water vochten is dat een absurde zaak.
Chris de Stoop (1958) groeide op in het gebied rond Zaligem vlak bij de Nederlandse grens, tussen Hulst en Sint Niklaas. Het gezin met twee jongens heeft een boerderij. Chris ging studeren en werd journalist en schrijver. Toen zijn vader overleed zetten zijn broer en zijn moeder de boerderij voort. Op alle mogelijke manieren werden de boerenbedrijven in deze streek tegengewerkt. Zijn broer zag het niet meer zitten en pleegde zelfmoord. Zijn moeder werd opgenomen in een verzorgingshuis in Sint Niklaas. Toen besloot Chris zich weer op de boerderij te vestigen. Hij werd naast schrijver ‘deeltijdboer’. De koeien zijn weg en hij laat door loonbedrijven mais en vlas verbouwen. De weilanden laat hij maaien en het hooi wordt door hem verkocht. Hij werkt dus niet echt zelf als boer.
Het grootste gedeelte van dit boek bestaat uit zeer veel gesprekken met mensen die te maken hebben met de veranderingen van het landschap, zowel voor- als tegenstanders van de aanleg van het toekomstige grenspark Groot Saeftinge. Akkers, weilanden en boerderijen zullen verdwijnen. Daarvoor in de plaats komt de grootste brakwaterwildernis van Europa. Chris heeft zelf grondig onderzoek gedaan, maar heeft ook veel literatuur geraadpleegd. Daarvan getuigt de lijst van bronnen.
De vraag die centraal staat in het boek is: wat is nu eigenlijk natuur? Het is duidelijk dat Chris gaat voor het landschap waarin hij geboren en opgegroeid is. Bij die natuur horen alle dieren en gewassen van het boerenbedrijf, maar vooral het landschap met zijn oorspronkelijke begroeiing en alle vogels en andere dieren die daarin thuishoren. Zijn tegenstanders willen de landbouwgronden herscheppen in ruige natuur. Chris noemt dat zelfbedachte natuur. Het landschap is op de tekentafel ontworpen. De kreken zijn met bulldozers uitgegraven, de vegetatie is uitgezaaid en aangeplant. Het zijn mensen die zeggen welke dieren gewenst zijn en hoeveel, waar ze moeten broeden en foerageren, zelfs met wie ze seks mogen hebben.
Voor een groot deel heeft Chris gelijk, maar wat is er van dat landschap van zijn jeugd nog over? Boeren moeten ook geld verdienen en in zijn polder hebben sommige boeren gekozen voor de bio-industrie. In een gesprek met zijn oude biologieleraar zegt deze: Door de overvloedige mest ging het water schuimen als gerstebier en kleurden de kreken groen als erwtensoep. En door de verlaging van het grondwater werd de vegetatie te ruig en droogden de moerassen in de zomer uit. Ja, hij heeft de roerdomp nog zien broeden, maar die is hier al lang uitgestorven. Het is duidelijk dat Chris de Stoop een romanticus is en ook een natuurliefhebber. Het gaat hem echt aan het hart dat een gebied met de vruchtbaarste grond van Europa moet verdwijnen. Hij laat ook heel duidelijk zien dat de boeren zeer onmenselijk worden behandeld, zowel bij de onteigeningsprocedures als de nieuwe milieuwetten die In België kennelijk heel rigide worden gehandhaafd.
Wat dit tot een bijzonder mooi boek maakt zijn de prachtige, bijna lyrische beschrijvingen van het landschap en de natuur. Heel ontroerend zijn de gedeeltes die gaan over zijn bezoeken aan zijn moeder en de uitstapjes die zij maken. Liefdevol en zorgvuldig beschrijft hij ook hoe zijn moeder zowel lichamelijk als geestelijk achteruit gaat.
Dit mooie en indrukwekkende boek was in DWDD Boek van de Maand september en staat momenteel hoog op de bestsellerslijsten. Dit ondanks het feit dat het heel fragmentarisch is en geen boeiend verhaal bevat. De schrijver heeft om te overtuigen wel heel veel personen geraadpleegd en valt vaak in herhaling. Gelukkig zijn het niet alleen gesprekken, maar er is ook ruimte voor verhalen uit zijn jeugd met soms geestige anekdotes.
Knap en verhelderend betoog over de ondergang van een uniek landschap veroorzaakt door Antwerpse havenbelangen en Europees natuurbeleid.