Voortdurend op de vlucht
Een Joods gezin zoekt in 1938 veiligheid in Nederland. In 1940 komen de Duitsers. Ze moeten onderduiken, maar belanden toch in een kamp. De hoofdpersoon overleeft, maar in Nederland is ze niet welkom. Palestina wordt haar nieuwe vaderland.
Deze roman bestaat uit twee parallele verhalen. Allereerst is er de geschiedenis van Hadassah Liebermann, een Joods meisje in de Tweede Wereldoorlog, die in Duitsland in 1938 begint en in 1949 eindigt in een kibboets in Israel. Daarna wordt er een sprong gemaakt in de tijd om te laten zien hoe het verder ging. Het is 1988 en Hadassah bezoekt de Jad Vashemherdenking. Bij deze herdenking gaat het om de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van de Joden. In het andere verhaal hebben we ook een hoofdpersoon Hadassah. Zij leeft in de tijd van het Perzische rijk. Het is eigenlijk een hervertelling van het Bijbelboek Esther.
De auteur
Eline Rosenhart (1993) debuteerde op zestienjarige leeftijd met de young-adultroman In liefde verbonden. In 2011 ging ze in Israël wonen, waar ze een master volgt in de geschiedenis van het Midden-Oosten aan de universiteit van Tel Aviv. Daar werd ze voortdurend geconfronteerd met de gevolgen van de Holocaust. Door de talrijke verhalen die ze hoorde, werd ze geïnspireerd voor deze roman, die ze in 2015 schreef. Dit is de herziene versie.
Hadassah Liebermann
Het verhaal van Hadassah is heel bijzonder. Wat ze allemaal meemaakt is ongelofelijk. Net als Anne Frank vlucht ze Hadassah met haar gezin vanuit Duitsland naar Nederland. Als de nazi’s in Nederland komen gaat de familie onderduiken en Hadassah gaat in het verzet. Ze wordt verraden en komt in het ‘Oranjehotel’, de gevangenis van Scheveningen. Er volgt geen executie, maar ze gaat wel naar kamp Ravensbrück dat ze en na de oorlog keert ze terug naar Nederland. Welkom is ze daar niet daarom gaat Hadassah met haar zus naar Palestina, dat toen onder Brits mandaat stond. Daar wachten haar nieuwe ontberingen, maar ze blijkt een echte overlever.
Veel van de inhoud wordt weggegeven door de flaptekst. Een voorbeeld daarvan is het spannende hoofdstuk Jad Vashem. Daarin zit ze in het Oranjehotel, waar ze wordt gemarteld en beland in de dodencel. In het hoofdstuk daarop treffen we haar in 1988 bij de Jad Vashemherdenking. Het volgend hoofdstuk speelt weer in Scheveningen, weg spanning.
Hadassah/Esther
In maar liefst tien hoofdstukken wordt het verhaal verteld van Ester. Vele joden bevonden zich in ballingschap in Perzië, waar koning Achasjverosj heerste. Ester woonde bij haar oom Mordechai. Het hele verhaal is te vinden in het Bijbelboek Ester. Eline Rosenhart vertelt het zonder grote wijzigingen uitgebreid na. Hadassah was een Joodse naam en Mordechai vond het beter om haar Joodse identiteit te verbergen. Ze kreeg de naam Ester, de naam van een liefdesgodin met de betekenis ‘ik zal verborgen zijn’. Hier zien we de parallel met het andere verhaal. Ze moet een valse naam opgeven zodat ze niet vervolgd zal worden. Ook doet ze dit om haar volk te beschermen. Beide Hadassah’s zetten daarvoor hun leven op het spel. Conclusie van de schrijfster: In iedere generatie staat een Haman op. Het is aan ons om een ‘Hadassah’ te zijn. De Perzische jodenvervolger is Haman, in de Tweede Wereldoorlog was dat natuurlijk Hitler.
Botte Nederlanders
Soms wordt het beeld geschetst dat het alleen de Duitsers waren die tegen de Joden waren en dat veel Nederlanders de Joden hebben beschermd en dat ze hen na de oorlog liefdevol hebben ontvangen. Dit beeld wordt in deze roman vermorzeld. Het begint al als de familie in 1938 de Nederlandse grens passeert. Ze worden uiterst onbeschoft bejegend. Dacht u dat we in Nederland niet genoeg van uw soort hebben? Nog schrijnender is de ontvangst in Nederland als ze terugkeert uit Ravensbrück. Heel onredelijk is het dat ze moet bewijzen dat ze uit een kamp komt. Hadassah werd lastig gevallen door een paar jongens. Het is een Jodenjong. Het lijkt wel zo’n vies katje uit een nest van zwerfkatten. Ik heb ze allemaal met een steen in een zak in de sloot gegooid. Dat doe je met ongedierte. Onze Adolf had daar tenminste verstand van. Conclusie van Hadassah: Wat is er voor toekomst voor ons in Nederland?
Het beloofde land
Vol goede moed gaan Hadissah en haar zus Mariah op weg naar Palestina. Na een vreselijke reis komen ze in het Britse mandaatgebied. In plaats van een thuisgevoel krijgen ze weer het gevoel terug te zijn in de oorlog. Ze worden weer als vee vervoerd in een trein en opgesloten in een kamp dat lijkt op een concentratiekamp. Met hulp vlucht Hadissah en kan ze eindelijk proeven van de vrijheid. Ze gaan in een kibboets wonen en werken.
Dit is een indrukwekkend boek. Het is goed dat vanuit het Joodse perspectief deze periode van 1938-1949 is beschreven. Het is niet te bevatten wat de Joodse bevolking is aangedaan. De slechte ontvangst in Nederland als overlevende van een concentratiekamp en de behandeling in Palestina zullen voor de meeste lezers een ware eyeopener zijn.
Belangrijke geschiedbeschrijving
Eline Rosenhart – Ik zal verborgen zijn. ISBN 978-90-297-2654-2, 543 pagina’s, € 15. Utrecht: Uitgeverij Kok, herziene vijfde druk 2018.