Moreel kompas
Weduwe van een Duitse verzetsheld bekommert zich om andere vrouwen die hun man verloren in de strijd tegen Hitler.
Marianne is echtgenote van Arthur von Lingenfels, een telg uit een oud en adellijk geslacht. Het is 1938. Zij en haar man maken zich ernstige zorgen om het fascistische bewind dat nu al enkele jaren in Duitsland heerst. De Anschluss van Oostenrijk, de inname van het Sudetenland en de Kristalnacht doen hun angst voor de toekomst alleen maar toenemen. Gelukkig weten ze dat zij niet de enigen zijn. Arthur heeft vrienden die er net zo over denken. Vooral hun beider boezemvriend Martin Constantine Fledermann (‘Connie’) deelt in hun antifascistische gedachtengoed.
Tot Mariannes verbazing wordt de aristocratische Connie bij een feestelijke bijeenkomst in het familiekasteel Lingenfels vergezeld door Benita, een jong meisje van eenvoudige boerenafkomst. Het stel is stapelverliefd, ze trouwen korte tijd later en krijgen een zoontje, Martin.
De oorlog breekt uit en uiteindelijk zetten Arthur, Connie en andere gelijkgestemden hun gedachtengoed om in daden. Adolf Hitler moet uit de weg worden geruimd. Na de mislukte aanslag van 20 juli 1944 worden de mannen opgepakt als betrokkenen en uiteindelijk opgehangen. Maar niet voordat Marianne heeft moeten beloven, mocht zij als weduwe achterblijven, haar afkomst en invloed aan te wenden om te zorgen voor de weduwen van andere Duitse verzetshelden.
Zodra de oorlog voorbij is komt ze haar belofte na. Uiteraard is Benita als echtgenote van haar boezemvriend de eerste die in aanmerking komt. Zij en haar zoontje Martin krijgen onderdak in kasteel Lingenfels. Maar er zijn er meer die hulp behoeven. Zo ontfermt Marianne zich ook over Ania die met haar twee zoontjes onder erbarmelijke omstandigheden in een opvangcentrum verblijft. Ania is ook een verzetsweduwe.
In die eerste jaren na 1945 is de situatie in Duitsland erbarmelijk. Hongersnood, rondzwervende ontheemden van allerlei nationaliteiten, grillig opererende bezettingstroepen en een geschonden volk van Duitsers van wie nog velen er nazisympathieën op na houden of worstelen met de verkeerde keuzes die ze in het verleden hebben gemaakt.
Auteur
Jessica Shattuck , journalist in Massachutetts, ontdekte dat haar grootouders nazidenkbeelden hadden gekoesterd. Ze raakte gefascineerd en schreef De vrouwen van Lingenfels over een verzwegen familieverleden en het grijze gebied tussen goed en kwaad.
In deze roman beoordeelt Marianne de mensen om zich heen principieel op hun morele waarden. Ze komt daarbij in conflict met Benita en Ania die in hun leven voor keuzes werden gesteld waar zo’n kompas niet altijd richting kon zijn.
Deze adembenemende en ontroerende roman gaat over strijd om te overleven in een tijd die soms te onoverzichtelijk was om consequent de morele rug recht te houden. Gelukkig kan vergevingsgezindheid het morele kompas behulpzaam zijn.
Jessica Shattuck – De vrouwen van Lingenfels Vertaald uit het Engels (The Women of the Castle) door Kitty Pouwels en Josephine Ruitenberg ISBN 978-90-468-2222-7 350 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: Uitgeverij Nieuw Amsterdam 2017.