Hans Janssen – Piet Mondriaan. Een nieuwe kunst voor een ongekend leven. ISBN 978-90-488-3358-0, 659 pagina’s, € 39,99. Amsterdam: Hollands Diep 2016.
Piet Mondriaan en zijn werk.
De biografie kreeg de vorm van een vie romancée. De verschillende bronnen, brieven, krantenverslagen en andere documenten gaven de schrijver zo’n levendig beeld van Mondriaan dat hij het gevoel kreeg dat hij erbij was. Het boek staat vol met dialogues intérieurs. We volgen de gedachten van Mondriaan. Hij is als het ware in gesprek met zichzelf. Daarnaast laat de schrijver Mondriaan ook met andere personen spreken. We kunnen dan spreken van fictie, hoewel alles wel berust op bronnen. Een zeer uitgebreid notenapparaat maakt dat duidelijk.
Hans Janssen is kunsthistoricus en hoofdconservator moderne kunst van het Gemeentemuseum in Den Haag. Hij heeft vele belangrijke publicaties en tentoonstellingen op zijn naam staan, in het bijzonder over Piet Mondriaan. Hij wordt wereldwijd beschouwd als één van de grootste kenners van het leven en werk van deze schilder.
Volgens Janssen huldigt de officiële kunstgeschiedenis de opvatting dat voor het begrip van het werk van Piet Mondriaan informatie over zijn leven irrelevant is. Wie de man was en wat er in hem omging kwam zelden aan bod. Janssen rekent ook af met een aantal misvattingen. Mondriaan wordt vaak geportretteerd als een eenzame teruggetrokken kunstenaar zonder sociale contacten en relaties. Janssen ontkent ook dat Mondriaan zich vooral liet inspireren door mannen als Hegel, Bolland, Blavatsky en Steiner. Mondriaan werkte vooral intuïtief.
Door de keuze voor een vie romancée leest het boek of het een roman is. In Laren schilderde Mondriaan de compositie met de grijze lijnen in vierkante positie. Ons wordt verteld hoe hij te werk ging. Hij boog voorover en ging naar binnen door de lage voordeur. Hij hing zijn jas weg, liep naar de schildersezel en voelde voorzichtig of het beschilderde doek droog was. Dit leest heel prettig, maar vraagt ook enig geduld van de lezer.
Janssen heeft zijn biografie ingedeeld in zes delen. Ze bespreken de periodes die de schilder in verschillende woonplaatsen doorbracht: Amersfoort, Winterswijk, Amsterdam, Laren, Parijs, Londen en New York. Hij doet dat op een niet-chronologische manier, omdat hij zich ergert aan de zogenaamde logische opeenvolging. Volgens hem ontstaan kunstwerken vanuit een eigen onvermijdelijke, innerlijke logica. Het boek begint in 1918 op de helft van Mondriaans loopbaan. Voor het eerst schilderde hij alleen lijnen. Wat hieraan voorafging was een ontwikkeling in kleine stapjes van het figuratieve naar het geometrisch-abstracte. Pas in hoofdstuk vier gaan we terug naar het begin.
De auteur doet erg veel moeite om aan te tonen dat Mondriaan geen eenzame kluizenaar was. Zeker in Parijs had hij een druk sociaal leven. De beschreven bezoeken aan zijn atelier zijn bijna ontelbaar. Toch vertelt Janssen ook dat Mondriaan niet erg hield van onaangekondigde bezoeken. Hij hechtte heel erg aan het geconcentreerd werken aan een schilderij. Een opvallende anekdote is die over de bezoeken van Van Doesburg. Hij kwam te vaak en dan moest hij ook nog wandelen in de Jardin du Luxembourg met mevrouw Van Doesburg. Hij die zonder vrouw door het leven ging, opeens samen moest gaan wandelen.
Heel veel nadruk wordt gelegd op zijn uitgaansleven. Hij bezocht nachtclubs en moet daar Josephine Baker hebben gezien. Het boek bevat een naaktfoto van haar en afbeeldingen van affiches. Een absolute passie had de schilder voor jazz. Hij bezocht optredens in Parijs en later ook in New York waar hij een groot liefhebber werd van blues en boogiewoogie.
Het belangrijkste bij een biografie van een beroemd schilder is de bespreking van zijn werk. Dat heeft de auteur uitmuntend gedaan. Hij beschrijft heel gedetailleerd en gedocumenteerd de werkwijze en de ontwikkeling van Mondriaan. Wat daarbij goed helpt zijn de talrijke afbeeldingen van schilderijen en de foto’s. Wat je als lezer overhoudt aan dit boek is bewondering voor deze wereldberoemde schilder die vooral zijn eigen visie volgde.
Diepgravende biografie die ons Mondriaan als mens beter leert kennen.