Yaa Gyasi – Weg naar huis. Vertaald uit het Engels (Homegoing) door Nicolette Hoekmeijer. ISBN 978-90-234-9995-4, 399 pagina’s, €21,99. Amsterdam: De Bezige Bij 2017.
Driehonderdvijftig jaar geschiedenis van slavernij en vrijheid, verteld vanuit de halfzussen Effia en Esi en hun nageslacht.
In het Fanteland, het gebied van Goudkust (Ghana) waar Effia in de achttiende eeuw wordt geboren, verdienen de dorpelingen hun geld op discutabele wijze. Er worden inwoners geroofd uit het nabije Ashantiland, die worden vastgehouden en vervolgens verkocht aan de Engelsen die hen als slaven meenemen om ze te verhandelen. De gevangenen worden vastgehouden in een boot, waar ze gruwelijk opeengepakt wachten tot de reis een aanvang neemt. De Fante worden er rijk van.
Dat geldt ook voor de inwoners uit Effia’s dorp. Wie zaken doet met de Engelsen staat weelde te wachten. De ouders uit het dorp doen daarom alle moeite hun dochters uit te huwelijken aan Engelse soldaten. De mooie Effia trouwt James Collins.
Tegelijkertijd ligt in het ruim van de vrouwenboot – al weet Effia dat niet – haar halfzus Esi te wachten op transport naar Alabama, waar ze als slavin en katoenplukster zal moeten gaan werken.
Effia blijft in Ghana. Ze wordt de stammoeder van vele nakomelingen wier leven echter niet altijd even gelukkig verloopt. In Alabama wacht Esi het harde lot van de slaven die worden afgebeuld en afgeranseld en wier kans op geluk gering is. Toch zoeken ook zij wanhopig naar geluk. Ze trouwen onderling, krijgen kinderen, maar leven in harde onvrijheid. In dit boek volgt de lezer per hoofdstuk steeds één lid van de volgende generatie.
Yaa Gyasi (1989) is geboren in Ghana en groeide op in Huntsville, Alabama. Al sinds haar kindertijd wilde zij schrijfster worden en haar studies waren erop gericht dit doel te bereiken. Dit boek is haar debuut.
De schrijfster vertelt in dit boek zowel de geschiedenis van de slavernij als van de stammenstrijd in Afrika. Aangekomen in Amerika werden de slaven ingezet in de kolenmijnen en op het land. In later jaren, toen de handel werd verboden maar de zwarte bevolking nog steeds met minachting en arrogantie werd bejegend, ontstonden er binnen Amerika complete volksverhuizingen. De voormalige slaven trokken naar de steden, naar gebieden waar zij vrij zouden zijn. Des te rampzaliger is het voor hen als zij ontdekken dat zij weliswaar geen slaaf meer zijn, maar wonen in een land waar de blanken de dienst uitmaken (….) zwart blijft zwart.
Om en om neemt de schrijfster de lezer mee naar Ghana of naar Amerika waar beurtelings een nakomeling van Effia of Esi de hoofdrol speelt. Op zich een mooi stramien, al vergde het wat lees-flexibiliteit om over te schakelen. Gelukkig staat er voorin het boek een uitgebreide stamboom die je kunt raadplegen. Maar dan nog, soms was dat schakelen doodgewoon jammer, je wilde meer, véél meer weten over het leven van Willie, over James Collins jr., over Carson of Akua…. maar dan was het altijd weer te korte verhaal verteld en bleef je in het ongewisse over de rest van zijn of haar leven. Eigenlijk zouden de nakomelingen van driehonderdvijftig jaar Effia en driehonderdvijftig jaar Esi elk een stevige roman moeten krijgen. Ik zou ze allemaal willen lezen.
Want schrijven kan ze, deze piepjonge Yaa Gyasi! Dit is een geweldig debuut dat weinigen haar na zullen doen, een indringend portret van families en volkeren in beweging dat ik iedereen graag zou aanraden.