Anna Pasternak – Lara. Vertaald uit het Engels (Lara) door Aad Janssen en Pon Ruiter. Citaten met Russische gedichten uit Dokter Zjivago vertaald door Margriet Berg en Marja Wiebes. ISBN 978-90-468-2135-0. 384 pagina’s, €19,95. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2016.
Het geheime dubbelleven van Nobelprijswinnaar Boris Pasternak.
Boris Pasternak was, evenals de andere Russische dichters van zijn generatie, een soort ‘pop-held’. Het publiek lag aan zijn voeten, ieder reciteerde tijdens zaaloptredens zijn gedichten luidkeels mee. Dat maakte hem tot een bijna onaantastbaar idool. Bijna. Want de dichter sprak niet de taal van de wrede Stalin, en zou dus gestraft moeten worden. Stalin spaarde hem, maar pakte zijn minnares en literaire muze Olga Ivinskaja op. Op de avond van 6 oktober 1949 kwam de geheime politie bij Olga thuis langs met een bevelschrift dat verschrikkelijke gevolgen zou hebben. De autoriteiten hadden een plan uitgebroed om de ‘wolkenbewoner’ recht in het hart te treffen. Ze zouden zijn maîtresse en muze naar een gevangenkamp sturen en haar martelen in plaats van hem. Olga werd naar een werkkamp gestuurd, gemarteld en kreeg een miskraam van Boris’ kind.
Boris Pasternak was eerst getrouwd met Jevgenia, daarna met Zinaïda. Bij beide vrouwen had bij een kind. Toen hij Olga ontmoette schreef hij aan een roman, het boek dat zou uitmonden in het wereldberoemde Dokter Zjivago. Tijdens het langdurige proces van schrijven – Pasternak werkte bijna twintig jaar aan het boek – begon hoofdpersoon Joeri Zjivago steeds meer te lijken op Boris Pasternak zelf. Zjivago’s grote liefde Lara vertoonde alle trekken van Olga, Pasternaks minnares.
Lara/Olga hoopte dat Boris, ze noemde hem Borja, zijn huwelijk met Zinaïda voor haar zou verbreken. Maar de schrijver wilde dat beurtelings wel en niet. Thuis bij Zinaïda kon hij rustig schrijven terwijl hij goed verzorgd werd. Was het schrijven van die dag gedaan, dan haastte hij zich naar zijn grootste bewonderaarster, naar de ‘betoverende’ Olga, om haar zijn tekst voor te lezen. Een comfortabel dubbelleven dat hem beviel en zijn vrouwen steeds opnieuw ongelukkig maakte. Niet Zinaïda, niet Olga, maar het schrijfproces ging boven alles.
Anna Pasternak (1967) komt uit de beroemde familie van de Pasternaks. Leonid, de impressionistische schilder was haar overgrootvader. Boris, beroemde schrijver en Nobelprijswinnaar haar oudoom. Anna debuteerde in 1994 met Princess in love, een boek over de geheime liefde die de Engelse prinses Diana voor de Britse militair James Hewitt zou hebben gekoesterd.
Tot nu toe was er niet veel bekend over het leven van Olga. Maar Anna Pasternak kreeg van Olga’s dochter inzage in brieven, kaarten, gedichten en allerlei ander materiaal dat Boris naar Olga en Olga naar Boris stuurde. Daaruit komt naar voren hoe zeer Olga Boris adoreerde, hoeveel ze voor hem over had, tot zelfs tweemaal een straf in een Siberisch werkkamp aan toe.
Stap voor stap ontleedt de auteur het beroemde boek Dokter Zjivago en concludeert dat de liefde van de romandokter grote overeenkomsten vertoonde met die van Olga en Boris. Waar Lara dokter Zjivago aanbad, steunde Olga haar Borja elke minuut.
Deze fascinerende analyse is hier en daar wat erg doorspekt met feiten en feitjes, terwijl ook achterin tal van noten staan, zodat het boek soms wat onrustig leest. Dat neemt niet weg dat er, zowel voor de liefhebbers van auteur Boris Pasternak zelf als voor de liefhebbers van diens wereldberoemde en verfilmde boek Dokter Zjivago veel, heel veel te genieten valt.
Aangrijpend dubbel-liefdesverhaal.