Simon Sebag Montefiore – De Romanovs 1613-1917. Vertaald uit het Engels (The Romanovs) door Toon Dohmen, Chiel van Soelen, Pieter van der Veen en Gerard van der Wardt. ISBN 978-90-468-2042-1 1038 pagina’s, € 49,99. Amsterdam : Nieuw Amsterdam 2016
Uitgebreide biografie van alle Russische Tsaren uit de Romanov-dynastie.
Van 1613 tot 1917 waren de tsaren van het huis Romanov heer en meester in Rusland. Tsaar zijn was niet iets voor doetjes. Het was een baan met risico’s. Zes van de laatste twaalf tsaren werden vermoord. Bij de afsluitende ramp in 1918 werden achttien Romanovs vermoord.
Maar ook de onderdanen hadden het regelmatig zwaar te verduren onder de martel- en moordzucht van hun autocratische leiders. Naast gewone zaken als ophanging, onthoofding, radbraken of vierendelen werden slachtoffers met haken aan hun ribben opgehangen, werden vrouwen en kinderen aan elkaar gebonden onder het ijs geschoven of baby’s in mootjes gehakt. Het doorboren van hoofden met staken leek soms de gewoonste zaak van de wereld en vrouwen werden door ranselpartijen soms van al hun vlees ontdaan.
Simon Montefiore schreef eerder epische historische werken als Catherine the Great and Potemkin, Young Stalin en Jerusalem: The Biography. Dit boek is momenteel in de VS en Australië een bestseller.
De schrijver is er in geslaagd in één boek op overzichtelijke wijze het leven van alle Tsaren te beschrijven. Zijn invalshoek is daarbij tweeledig. Enerzijds de feitelijke historie, maar anderzijds weergave van bronnen zodat we inzicht krijgen in de dagelijkse beslommeringen van de Russische dictators. Niet alleen staatszaken, maar ook hun persoonlijk lief en leed, de omgang met familieleden en directe ondergeschikten, hun voorliefdes, seksuele voorkeuren, hun goede en hun slechte karaktereigenschappen komen aan de orde. Kortom, alles wat een mens interessant maakt in zijn of haar dagelijks doen en laten.
Dat het leven van een Tsaar daarbij extravagant kon zijn, bleek bijvoorbeeld uit het onderhouden van een klooster vol dartelende ‘wijdbeense’ nonnen, een paasviering waarbij de imperator zich gedurende zes uur meer dan duizend keer ter aarde wierp, zich overgeven aan hippische sodomie of het systematisch verbranden van diabolische mandolines als opperste geloofsdaad. Hovelingen die terugschrokken voor een lijk werden gedwongen er een hapje van te nemen en menigeen die een feest bedierf door te weinig te drinken, kon alleen maar hopen een gedwongen alcoholvergiftiging te overleven. En wie de drank de baas was moest dan weer vrezen voor seksuele uitputting.
Het boek bestaat uit drie grote gedeeltes. Het eerste deel behelst de tijd van Ivan de Verschrikkelijke en Peter de Grote tot 1762. Het middendeel beschrijft de leven van Catharina II, Paul en Nicolaas I en eindigt met de Krimoorlog. Het laatste gedeelte eindigt met de ondergang van de Romanovs in 1918. Dit alles wordt buitengewoon plezierig gepresenteerd in afzonderlijke onderdelen die allemaal beginnen met een goed overzicht van alle personen en hun functies die in het desbetreffende stuk langs zullen komen. Deze opzet heeft tot gevolg dat de lezer zonder probleem overal en door elkaar heen de biografieën kan lezen zonder zich op de hoogte te hoeven stellen van het voorgaande. Aan het einde van elk onderdeel vindt men overzichtelijk uitgewerkte voetnoten. Achterin treft men de bronnen. Daarnaast zijn er vele pagina’s met illustraties, kaarten en foto’s al dan niet in kleur.
Behalve de onbeschrijflijke wreedheden zijn met name de momenten van een Tsaar-wisseling buitengewoon spannend. Vaak worden wetten teruggedraaid, straffen juist weer ingesteld en verraders ontmaskerd. Een hoogtepunt uit het boek is de Napoleontische tijd en hoe Tsaar Nicolaas zich tegen de veroveraar uit Frankrijk opstelt. Ook de beschrijving van het Wener Congres is onthullend. Ondanks de eindeloze danspartijen en orgiën blijken de Europese heersers van toen het een stuk beter te hebben aangepakt dan de regelingen die na de Eerste Wereldoorlog werden getroffen.
Wat tenslotte treft zijn de miljoenen rechteloze lijfeigenen, noem ze maar gerust slaven, die pas in 1861, ongeveer in dezelfde tijd als hun lotgenoten in Amerika, de vrijheid kregen.
Fantastisch lees- en naslagwerk dat ‘googelen’ naar dit onderwerp in alle opzichten zal verslaan.