De eerste zwarte Tukker

MentholFrank Krake – Menthol. ISBN 978-90-824-7640-8, 312 pagina’s, € 19,95. Hengelo: Achtbaan 2016.

Menthol: de man die Nederland leerde tandenpoetsen.

Als Joseph Sylvester in 1891 wordt geboren op het Britse eilandje Saint Lucia wordt hem al jong duidelijk dat hij daar zo spoedig mogelijk wil vertrekken. Hij wil naar de Verenigde Staten en daarna naar Europa en bovenal: hij wil niet in armoede en onderdrukking leven zoals de rest van zijn familie. Via baantjes spaart hij zijn reisgeld bij elkaar. Hij heeft een talenknobbel en talent voor handel. Hij zal het wel redden, denkt hij. Als hij hoort dat er in Europa amper zwarte mensen zijn staat hem dat buitengewoon aan. Want tot dan toe heeft hij alleen maar rassenrellen meegemaakt tussen blanken en zwarten. Het moet een weelde zijn ergens als enige zwarte te leven! In 1920 zet hij in Antwerpen zelfverzekerd voet aan wal.

Intussen groeit in Hengelo de bakkersdochter Anna Maria Suzanna Borchert op, roepnaam Roosje. Zij is al even avontuurlijk aangelegd als de man die haar, ongeweten, tegemoet reist. Roosje is mooi en ze wordt mannequin. Ze haalt haar schouders op voor de plaatselijke boerenpummels. Ze kan wel wat beters krijgen. Haar werk brengt haar in Amsterdam. Ze heeft het er zeer naar haar zin.

En dan komt daar de dag dat de twee elkaar tegenkomen: de donkere Joseph Sylvester en de jonge Roosje Borchert. Het is liefde op het eerste gezicht. Joseph verdient zijn brood inmiddels met het verkopen op markten van hoofdpijnpoeders en tandpasta. Zijn reclamekreet is dat het gebruik van menthol pastilles en tandpasta de gebruikers net zulke witte tanden zullen bezorgen als hij heeft: zijn tandpasta is het natuurgeheim van het zwarte ras.  Zijn handel vliegt de deur uit.

FrankKrakeFrank Krake (1968) studeerde Marketing Strategy in Groningen.  Hij publiceerde eerder in de Verenigde Staten. Toen hij als kind bij zijn grootouders in Hengelo logeerde, hoorde hij voor het eerst over Menthol, de handelsnaam van Joseph Sylvester. Die verhalen inspireerden hem tot het schrijven van dit boek.

Roosje en Joseph trouwden en vestigden zich in het oosten van het land. Was Joseph zijn geboorteplaats ontvlucht vanwege de sterke rassenscheiding, in Nederland maakte hij juist gebruik van zijn zwarte kleur. ‘Negers’ – zoals donkere mensen onbevangen werden genoemd – waren bijzonder. Ze werden hoofs behandeld. Op de markten waar Joseph als Mr. Menthol zijn waren verkocht hoefde hij niet bang te zijn voor discriminatie. Integendeel, hij had voordeel van zijn donkere huid. En hij zei wel – in zijn mengtaal van Engels en Tukkers-Nederlands: Ik bin swart van boeten, maor mooi van binnen. En you Hengeler bint mooi van boeten, maor pikswart van binnen. Geen mens die hem dat kwalijk nam. Het verhoogde zijn populariteit en was goed voor zijn handel.

Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt gaan Roosje en Joseph uit pure liefde en na ampel overleg scheiden: Joseph draagt nog steeds de Britse nationaliteit. Als de Duitsers hem als ‘vijand’ zouden oppakken, zou dat consequenties voor Roosje kunnen hebben.

Ik ga niet uit de doeken doen hoe Menthols leven verder verliep, wel  moet worden gezegd dat racisme, datgene waarvoor Joseph vluchtte, ook in Nederland zijn intrede deed en zijn weerslag op mensen had.

Dit is een prachtig boek. Het is boeiend om te lezen en om te zien want Krake heeft het verhaal verlucht met wel 296 (!) foto’s uit het leven van dit liefdespaar dat zich niets aantrok van heersende meningen en vooroordelen en voor hun liefde het leven trotseerde.

Een boek om te verfilmen.

Dit bericht is geplaatst in Alle Boeken, Biografie, Cultuur, Geschiedenis. Bookmark de permalink.