Anne Neijzen – Zoutberg. ISBN 978-90-468-1935-7, 205 pagina’s, € 18,99. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2015.
Levenslang schuldig aan verraad?
De 80-jarige advocaat Paul van Deelden wordt opgepakt en vastgezet door de Spaanse politie. Waarom zit hij in Spanje? Zijn zoon weet van niets. Maar zijn jeugdvriend, ‘bloedbroeder’ en latere latere vijand Oscar van Zalingen – die in Spanje woont – weet wel waarom Paul in het land is. Zij delen samen een pijnlijke geschiedenis.
Paul en Oscar zijn dikke vrienden als kind. Maar Oscars vader zit bij de NSB en Paul mag wegens ondergrondse-activiteiten van zijn vader niet meer met Oscar spelen. Als Oscar niet veel later Paul betrapt op een onbezonnen actie, geeft hij hem aan uit rancune. Omdat Paul pas 12 jaar oud is, wordt zijn vader opgepakt. Maar die zat dieper in het ondergrondse werk dan iemand, laat staan zijn zoon, kon vermoeden. De Duitsers pakken hem zo hard aan dat hij sterft. ‘Oscars schuld’, vindt Paul. Maar is dat zo? Is Paul niet even schuldig? Paul vertelde immers niemand iets over zijn eigen stomme activiteiten – zout stelen in de zoutberg om zijn moeder te helpen – die tot de arrestatie leidden? De last van zijn eigen mede-schuld drukt jarenlang zwaar op zijn schouders.
Paul wil schoon schip maken nu hij oud is. Hij begint ermee zoon Rebus het hele verhaal te vertellen. En daarna reist hij naar Spanje. Om bij Oscar verhaal te halen?
Anne Neijzen (1963) werkt als advocaat en coach. Ze won verschillende schrijfwedstrijden. Dit boek is haar romandebuut.
De grootvader van Anne Neijzen importeerde ansjovis uit Spanje tot de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Zijn zoutpakhuis in Nederland werd vervolgens geconfisqueerd door de Duitsers, zodat de familie geen ruilmiddel (zout) meer had om aan eten te komen. De afgesloten zoutberg inspireerde de schrijfster tot dit verhaal.
Zoutberg is daarmee geen (auto)biografische roman. De schrijfster gebruikt alleen de locatie en confiscatie omdat zij die van familiewege kent. Het verhaal draait om trouw en ontrouw, om vriendschap en verraad. Maar vooral om de vader-zoon-relatie. Paul verliest als kind de vader op wie hij ontzettend gesteld was. Zelf heeft hij met zijn zoon een veel afstandelijker relatie. Dat betreurt hij zeer.
Naarmate het geheim van de Zoutberg verder wordt ontrafeld, wordt het duidelijk dat zowel Paul als Oscar lijden onder het oorlogsgeheim. Voor beiden geldt: als zij als kind anders hadden gehandeld, zouden er geen doden zijn gevallen. De twee mannen hebben in bijna zeventig jaar niet geleerd de last van die schuld te dragen.
Schuld en onschuld, liefde en haat liggen in dit boek zo dicht bij elkaar dat ze elkaar als dominostenen omgooien als één van die facetten in beweging wordt gebracht. Toch is dit geen voorspelbaar verhaal.
De opzet is vernuftig, Paul en Oscar zijn fraai getekend. De roman is in den beginne wat springerig, maar naarmate de verhaallijn zich ontrolt, komt er rust in het geheel.
Mooi debuut.