Sander Kollaard – Stadium IV. ISBN 978-90-2826-101-3, 160 pagina’s, € 14,95. Amsterdam: Van Oorschot 2015.
Over het goede leven en een goede dood.
Sarie en Barend besluiten na hun pensionering een jaar met een camper te gaan trekken. Maar tijdens hun eerste proefrit naar de Ardennen krijgt Sarie een zware epileptische aanval. Zij blijkt een hersentumor te hebben, een uitzaaiing vanuit beide longen. De diagnose is verpletterend: kanker stadium IV. Sarie is niet te genezen. Het enige wat men kan doen, is palliatief behandelen en met chemo en bestraling haar leven nog wat rekken. Barend wil de strijd aangaan, Sarie gaat daar aanvankelijk in mee, maar komt na een aantal zware behandelingen tot de conclusie dat ze Barends daadkracht ‘pijnlijk’ vindt. Ze ervaart dat als ontkenning. Er valt niets meer te ontkennen, Sarie geeft zich over aan de ramp en wil liever met Barend naar Öland in Zweden toe, de plek waar zij jaren geleden verliefd werden op elkaar. Daar waar zij toen zo gelukkig was, wil zij gelukkig sterven.
Sander Kollaard (1961, Amstelveen) studeerde geschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij woont sinds 2006 met zijn gezin op het Zweedse platteland en schreef eerder de verhalenbundel Onmiddellijke terugkeer van uw geliefde. Die werd in 2014 bekroond met de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs.
Sarie realiseert zich al snel dat de diagnose ‘Stadium IV’ inhoudt dat er geen ‘Stadium V’ bestaat. De tumor bedreigt niet haar leven, maar haar hele identiteit. De nadruk ligt op het persoonlijk voornaamwoord: ik ga dood en jij blijft leven. Pas als ze Barend ervan overtuigd heeft dat ze écht niet wil strijden, gaat hij mee in haar keus. En dan vertrekken ze samen naar Zweden, met in de camper een zo grote dosis pijnstillers dat Sarie tot het eind de pijn bestrijden kan. Vanaf dat moment kunnen ze samen terugkijken op het geluk dat hen ooit in Öland bij elkaar bracht.
Leven en balanceren op de rand van de dood, het zijn juist door hun alledaagsheid en herkenbaarheid onderwerpen die pákken. Dat zal een van de redenen zijn dat Stadium IV bij De Wereld Draait Door werd uitgeroepen tot ‘boek van de maand’.
Maar het is uiteraard ook door de manier waarop Kollaard deze onderwerpen behandelt. Hij beschrijft de ziekte, de trektocht en de terugblik van Sarie en Barend liefdevol, hartverscheurend maar soms ook afstandelijk.
De auteur werkt in Zweden voor een Nederlandse medische uitgeverij die teksten voor folders en websites maakt. Barend verslindt dergelijke teksten omdat hij zo veel mogelijk, liefst álles wil weten over de ziekte van zijn geliefde Sarie. Als Kollaard/Barend uit de folders citeert wordt daar klinisch, bijna droog, het medisch jargon vertaald. Dat heeft een geruststellende werking: de ziekte, de prognose, de bijwerking van de medicijnen, euthanasie, ze worden teruggebracht tot de proporties van de site die de lezer ’toespreekt’.
Onontkoombaar is daar op het eind het moment van Saries sterven. Het leest als een opdracht aan de liefde, dat wiegen van de dood waarin Sarie nog even gelukkig is in de koestering van Barends armen. Hortende taal tot de adem stokt.
Een indrukwekkend verhaal. Nesciaans geschreven en in die heldere, soms bijna ijle taal een belangrijk boek van een schrijver van wie ik nog veel hoop te lezen.
Heel warm aanbevolen.