Jos Heymans – Over rechts. De Formatie. Met een politieke analyse van Frits Wester. ISBN 978-94-6156-006-3, 247 pagina’s, € 16.95. Amsterdam: Bertram + de Leeuw 2010.
De recente formatie heeft veel stof doen opwaaien. Niet alleen omdat het zo lang duurde voordat er een nieuwe ministersploeg naast de majesteit op het bordes van het paleis Noordeinde, maar ook vanwege het resultaat: een VVD-CDA minderheidskabinet met gedoogsteun van Wilders PVV. Daarnaast kende deze formatie een turbulent verloop. Van dat verloop hield Jos Heymans van RTL nieuws een politiek dagboek bij. Dit boek bestaat uit de inhoud van dat dagboek, aangevuld met een dubbelinterview met premier Mark Rutte en vice premier Maxime Verhagen en met cv’s van alle ministers en staatssecretarissen. Een politieke analyse van Frits Wester, eveneens werkzaam bij RTL nieuws, sluit dit goed geschreven en lezenswaardige boek af.
De auteur merkt in zijn inleiding op dat Nederland verandert, de politiek voorop. Voor het eerst wordt de VVD de grootste partij, maar nog nooit was een grootste partij zo klein. En nog nooit kregen we een missionair minderheidskabinet met gedoogsteun. Ook het automatisme dat het staatshoofd de (in)formateur benoemt staat ter discussie. De omgangsvormen met de koningin en met de informateurs blijken duidelijk aan inflatie onderhevig. Adviezen kwamen eerst in de media. Informateur Lubbers speelde een merkwaardige rol. Hij klapte uit de school over zijn gesprek met de Koningin. Hij paste zelf zijn informatieopdracht aan en stelde later het door hemzelf uitgebrachte advies weer ter discussie. En dan was er nog de turbulente situatie binnen het CDA.
In dit boek wordt de formatie van dag tot dag gevolgd. Het gaat daarbij niet zozeer om de inhoud, maar om het proces. Het biedt niet al te veel nieuws voor wie, zoals ik, de formatie op de voet heeft gevolgd. Hoewel? Het voor outsiders merkwaardige gedrag van Ab Klink wordt verklaard vanuit diens banden met Ernst Hirsch Ballin, nog altijd een vertrouweling van Lubbers. Het zou de ultieme poging van Ruud Lubbers zijn om de formatie alsnog te doen mislukken.
Volgens de auteur hebben de goede persoonlijke verhoudingen tussen de drie onderhandelaars Mark Rutte, Maxime Verhagen en Geert Wilders zeker bijgedragen aan het slagen van hun onderhandelingen, al moest er wel eerst een vuiltje worden weggewerkt tussen Verhagen en Wilders.
In het interview met Rutte en Verhagen staat nog een aantal wetenswaardige zaken. Onder meer
– Volgens Rutte heeft D66 leider Alexander Pechtold het paars onmogelijk gemaakt door van de hypotheekrente-aftrek een breekpunt te maken.
– Rutte’s aanbod om de kabinetsposten gelijkelijk te verdelen tussen VVD en CDA zorgde voor een goede sfeer tussen beide partners.
– Op de dubbele nationaliteit van staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten wordt ookn ingegaan. Rutte vindt dat Wilders dit had moeten weten, maar het was geen opzettelijke omissie.
– Als er een buitenparlementair kabinet was gekomen had Rutte overwogen het premierschap aan Ivo Opstelten of aan Neelie Kroes te laten en samen met Verhagen in de kamer te gaan zitten.
De analyse van Frits Wester is getiteld Kabinet Rutte I: Een nieuwev wind, maar een ongewisse toekomst. Een paar krenten uit de pap:
– Een goed draaiend kabinet had wel een uitweg gevonden uit de crisis over de verlenging van de Nederlandse missie uit Afghanistan;
– Ad Koppejan en Kathleen Ferrier blijven, ondanks hun eigen geringe aantal voorkeurstemmen, een risicofactor voor het kabinet.
– De rol van de ‘mastodonten’ in het CDA (Lubbers, Beert de Vries, Ernst Hirsch Ballin, Herman Wijffels) is uitgespeeld.
– Mark Rutte is nu de onbetwiste leider van de VVD.
– Van de oppositie zit alleen Emile Roemer (SP) het beste in zijn vel.
– Het is goed, maar niet zonder risico, dat er een andere politieke wind gaat waaien.
Hij sluit zijn betoog af met de toepasselijke slotzin: In het verleden behaalde resultaten bieden geen enkele garantie voor de toekomst.’
Ik mis een duiding van het langdurige gesprek tussen Rutte en de Koningin, dat voorafging aan de benoeming van Tjeenk Willink tot informateur, terwijl Rutte wilde dat Ivo Opstelten zijn informatiepoging zou hervatten. Maar er blijft zeker genoeg interessants over voor de geïnteresseerden in onze landspolitiek. Aanbevolen.
Dit boek is op 29 december 2010 eveneens besproken in het programma Puur Cultuur van MeerRadio.